Dieta na Śledzionę i jej emocje wg TCM

Dieta na Śledzionę i jej emocje wg TCM

W tym artykule z serii diet na dany narząd nie pisałam jeszcze o Śledzionie. A jest to niezmiernie istotny narząd z punktu widzenia TCM, którym właściwie powinniśmy się zająć o tej porze roku, właśnie.

Pojęcie „Śledziona” w medycynie chińskiej – znacząco odbiega od znaczenia z punktu widzenia medycyny zachodniej. Śledziona należy do elementu Ziemi. Odpowiada porze roku – późne lato, czyli porze, kiedy to następuje przejście energii Yang w Yin.

Należy do narządów pełnych i połączona jest z narządem pustym, jakim jest Żołądek. Stan Śledziony odzwierciedla się wyglądzie ust, w sile i sprężystości mięśni. A ponieważ zarządza ruchem w górę, od siły Śledziony zależy utrzymanie narządów wewnętrznych we właściwym położeniu.

Narządy związane z Elementem Ziemi – Śledziona-Trzustka i Żołądek są przede wszystkim odpowiedzialne za trawienie i rozprowadzanie składników pokarmowych. Powstała z trawienia energia Qi jest wykorzystywana przez organizm do tworzenia wielu funkcji życiowych, odporności organizmu (wei qi), witalności, funkcji umysłowych, ciepła i wykształcenia tkanek. Na poziomie emocjonalnym osoby ze zrównoważoną Śledzioną są praktyczne, odpowiedzialne, aktywne, wytrzymałe, lubiące towarzystwo innych i swoje. Osoby te charakteryzuje też dobry apetyt i trawienie, ładnie umięśniona sylwetka.

Jednak w mojej praktyce częściej widzę osoby z niezrównoważoną Śledzioną-Trzustką. Są to osoby z chronicznym zmęczeniem fizycznym i umysłowym. Często towarzyszy im słaby apetyt lub nadmierny – bardziej związany z kompulsywnym zajadaniem problemów. Trawienie zwykle jest bardzo słabe, któremu mogą towarzyszyć nudności, brak smaku, wzdęcia, luźne stolce, no i oczywiście jak przystało na Śledzionę- Trzustkę – problemy z poziomem cukru we krwi i insuliną (insulinooporność, hiperinsulinizm, cukrzyca, hipoglikemia). Mogą być to osoby szczupłe ale częściej towarzyszy im nadwaga czy otyłość (nawet przy niewielkiej ilości spożywanego pożywienia). Niestety przy tzw. „słabej Śledzionie” jest tendencja do niedbalstwa, niechlujnego wyglądu, bałaganiarstwa i gromadzenia nadmiernej ilości niepotrzebnych rzeczy.

Główne objawy wskazujące na problemy ze Śledzioną-Trzustką, to min.:

• Brak apetytu,
• Luźne stolce
• Wzdęcia
• Obrzęki i gromadzenie wody,
• Wychudzenie lub nadwaga/ otyłość,
• Anormalne krwawienia,
• Żylaki,
• Wyczerpanie/ osłabienie organizmu,
• Kompulsywne zachowania,
• Słabość nóg i rąk,
• Ochota na smak słodki, szczególnie w postaci cukru i słodyczy,
• Na poziomie emocjonalnym– oczywiście nadmiar rozmyślania, analizowania, problemy z bycie „w tu i teraz”, obsesyjne myślenie, fanatyzm, nadopiekuńczość; więcej o emocjach związanych ze Śledzioną znajduje się tu: https://ekodietetyk.pl/dieta-a-emocje-wg-tcm-rozmyslania-sledziony/.

Najczęstsze syndromy Śledziony-Trzustki

Niedobór energii Qi Śledzony

jest to najczęściej spotykany syndrom, wśród współczesnego społeczeństwa, przynajmniej w Polsce. Przede wszystkim dotyka osoby źle odżywione jakościowo, spożywające duże ilości przetworzonego i małowartościowego pożywienia. Zwykle objawia się to min.: osłabieniem organizmu, przewlekłym zmęczeniem, luźnymi stolcami/ biegunkami, nadwrażliwością/nietolerancją niektórych pokarmów, słabością mięśni, bólami brzucha, hemoroidami, czy opadaniem narządów.

Zalecenia dietetyczne na osłabienie Qi Śledziony są bardzo proste i łatwe do zastosowania. Jednak osoba z tym syndromem może być na tyle słaba, wyczerpana i nieuporządkowana, że przygotowanie odpowiednich posiłków będzie graniczyło z cudem. Dodatkowo nadmierne rozmyślania spowodują słabą organizację posiłków, co w konsekwencji może nie przynieść zadowalających efektów. Jednak jeżeli osoba ta znajdzie w sobie siłę do zmiany nawyków żywieniowych lub jeżeli ktoś jej w tym pomoże, szybko odczuje znaczącą poprawę. Dieta wzmacniająca Śledzionę powinna głównie opierać się na ciepłych, gotowanych i regularnych posiłkach. Ile tych posiłków powinno być? Różnie w zależności od danej osoby, minimum 3, maximum 5. Posiłki nie powinny być spożywane późno wieczorem lub w nocy – nawet jeżeli ktoś stosuje IF (Post Przerywany). Niekorzystnie działa w tym wypadku nadmiar surowych owoców, warzyw, smoothies, świeżo wyciskanych soków, nabiału takiego jak twarożki, jogurty i kefiry. Natomiast zimne pożywienie, można powiedzieć, że „ugasi ogień trawienny”, co spowoduję, że składniki te nadal nie będą strawne i nie odżywią organizmu (co w efekcie przyczyni się do tzw. niedoboru Yang Śledziony, o czym poniżej). Staną się kolejnym dla niego balastem. Często widzę to zdziwienie u klientów/pacjentów – „przecież ja jem zdrowo, same sałatki, soki, smoothies a ciągle tyję, już nie wiem co mam zrobić?”. Nie zaskoczę chyba też nikogo, że fast foody, słodycze, energetyki, nadmiar kawy, tłustych i ciężkostrawnych pokarmów oraz brak ruchu, nie poprawią funkcjonowania tego narządów, wręcz przeciwnie – pogłębią problem. Natomiast w diecie powinny znaleźć się takie produkty jak:

• Dobrze ugotowany ryż a w zasadzie kleiki ryżowe zwane congee, z różnymi dodatkami, ryż słodki, owies, orkisz, inne kasze również są wskazane, ponieważ większość z nich to węglowodany złożone (zwane przeze mnie długodziałające),
• Słodkie warzywa, charakterystyczne dla późnego lata, szczególnie w kolorze żółtym i pomarańczowym, takie jak dynie, kabaczki, marchew (zwana żeńszeniem wśród warzyw ), bataty, ziemniaki,
• Warzywa i przyprawy o smaku ostrym: cebula, por, fenkuł, imbir, czosnek, cynamon, kardamon,
• Zupy mocy/ rosoły,
• Produkty zwierzęce – jajka, ryby, drób, masło/ masło klarowane,
• Ciepłe napoje, min. ciepłą przegotowana woda (niektórzy terapeuci polecają wrzątek do picia – chciałbym przed tym ostrzec. Temperatura spożywanych posiłków powinna być nie wyższa niż 60 stopni. Temperaturę powyżej 65 stopni uważa się za czynnik rakotwórczy),
• Przy dużym niedobrze Qi Śledziony, proponuję dietę rozdzielną, aby jeszcze bardziej usprawnić osłabione trawienie.

Niedobór Yang Śledziony

to kolejny syndrom, poważniejszy niż niedobór Qi Śledziony, który może wynikać ze zbyt długiego niedoboru Qi w tym narządzie. Niedobór Yang to niedobór aspektu ogrzewającego, czyli brak „ognia trawiennego”. Oprócz objawów występujących powyżej dodatkowo pojawią się: wodniste stolce z niestrawionymi resztkami pokarmowymi, niechęć do zimna (słyszałam nawet o takim ochłodzeniu, że dana osoba nie mogła otworzyć lodówki, bo tak było jej zimno), zimy/ zimnych pór roku, zimne stopy, dłonie, nadmiar jasnego moczu, bladość twarzy, obrzęki. Na poziomie emocjonalnym, oprócz nadmiernego rozmyślania pojawi się także niedowartościowanie, brak wiary we własne siły, pesymistyczne myślenie, etc.

Jeżeli chodzi o zalecenia dietetyczne w tym syndromie są podobne do powyższych zaleceń, jednak ryż i congee nie będą tu wskazane. Dodatkowo wszystkie wychładzające pokarmy powinny być wyłączone z diety, takie jak: pomidory, ogórki, sałaty, gorzkie sałaty, kiełki, nabiał krowi,  tofu, orzechy i nasiona oleiste, nadmiar tłuszczu i tłustych potraw.

Wilgoć i śluz

kolejny, poważny syndrom Śledziony. Człowiekowi Zachodu trudno zrozumieć, że może mieć jakąś wilgoć czy śluz. Jednak jeżeli napiszę, że wilgoć i śluz może być pożywką do rozwoju wszelkiego rodzaju patogenów: bakterii gnilnych, drożdży/ candidy, wirusów, pasożytów, staje się to bardziej zrozumiałe. Wilgoć i śluz w organizmie może przejawiać się także w innych formach takich jak – obrzęki, torbiele, guzy, guzy nowotworowe. Wilgoć może wnikać min. do stawów, zatok, mogą powstawać obrzęki, bóle, ociężałość, niestrawność.

Jednak można sobie zadać pytanie skąd u nas bierze się wilgoć i śluz? Mianowicie – wpływ na to może mieć klimat, osłabienie narządów wewnętrznych, w tym najbardziej Śledziony-Trzustki (oraz syndromy opisane wyżej) i niewłaściwa dla danej osoby w danym momencie dieta. Tu nie chodzi tylko o powszechnie obwiniany gluten, nabiał, cukrier (zimna wilgoć i śluz). Niestety często jest również nadmiar mięsa, tłuszczu, ogólnie mówiąc dieta typowo zachodnia, z dużą ilością przetworzonej żywności (tworzy gorącą wilgoć i śluz).

Z punktu widzenia medycyny chińskiej rozróżnić należy jeszcze wilgoć zimną i gorącą, podobnie jest ze śluzem – może być zimny (białe wydzieliny) lub gorący (żółte wydzieliny). Postępowanie dietetyczne jest zupełnie różne w obu z tych przypadków. I o ile zimna wilgoć nie jest tak trudna do usunięcia, to gorąca wilgoć (kolor żółty) jest nie lada wyzwaniem dla pacjentów i terapeutów. Dlaczego? Dlatego, że wilgoć/ śluz przynależy do aspektu Yin natomiast gorąco do Yang. W przypadku zimnej wilgoci/ śluzu – zimno to yin i wilgoć to yin, zatem w  łatwy sposób możemy zastosować dietę typowo ogrzewającą i osuszającą. W przypadku gorącej wilgoci trzeba zastosować i  trochę yin i trochę yang. W każdym z tych przypadków trzeba podchodzić do pacjenta indywidualnie i nie da się jednoznacznie określić ogólnej diety (tu znajdziesz więcej szczegółów na temat diety na śluz: https://ekodietetyk.pl/dieta-na-jesien-dieta-na-przeziebienia/ )

Na pewno tworzeniu wilgoci i śluzu sprzyja:

• Przejadanie się,
• Jedzenie późno w nocy (szczególna słabość Śledziony- Trzustki jest między 21.00-23.00), patrz: Zegar biologiczny człowieka: https://ekodietetyk.pl/zegar-biologiczny-czlowieka-z-punktu-widzenia-tcm-cz-ii/
• Zbyt duża ilość składników w jednym posiłku: patrz: Sztuka łączenia pokarmów https://ekodietetyk.pl/sztuka-laczenia-pokarmow/
• Pokarmy rafinowane, mocno przetworzone, nieświeże, nadpsute, chemiczne,
• Nadmiar surowych pokarmów ale też smażonych, szczególnie kiełbas, boczku, mięsa etc.,
• Wieprzowina, nabiał krowi, cukier i słodycze,
• LODY.

Pozwolę sobie na małą dygresję i napiszę trochę więcej o lodach właśnie. Lody są słodkie, zimne, zwykle z krowiego mleka, nasycone środkami chemicznymi, z dużą ilością cukru, często w deserach łączy się je z bitą śmietaną i owocami – są zatem idealne do wytworzenia wilgoci. Pamiętajcie, że mamy prawo 90-ciu dni – co oznacza: to co jem teraz zaowocuje za 3 miesiące. Nie dziwcie się Państwo, zatem, że po upalnym lecie z dużą ilością lodów na jesień są problemy z śluzem i wilgocią, szczególnie u dzieci. Mało tego – spożywanie dużych ilości lodów przyczyni się do powstania w obrębie brzucha bóli (pamiętajcie, że zimno samo w sobie tworzy zaciski) – często widzę, jak dzieci po porcji lodów zapijanych „zdrowym”, zimnym sokiem owocowym z kostkami lodu mówią do rodziców, że bolą je brzuchy (dziwne nie jest!!!). Sam ból jednak nie jest w tym wszystkim najgorszy – mogą pojawiać się poważniejsze konsekwencje (jak chociażby guzki, torbiele, rozrost groźnych patogenów). Akurat jeżeli chodzi o dzieci, to odpowiednia dieta bardzo szybko przynosi zadawalające efekty. Czasem przekonanie dziecka do zmiany diety nie jest tak trudne jak przekonanie rodzica, niestety.

Ale wracając do Śledziony i jej zrównoważenia. Po zastosowaniu odpowiedniej diety, zmienią się również emocje (polecam: Balans emocjonalny: https://ekodietetyk.pl/balans-emocjonalny-i-jego-wplyw-na-cialo/). Osoba znów staje się towarzyska, lubiana, konsekwentna w działaniu, odpowiedzialna, pomocna, opiekuńcza i potrafiąca zadbać o siebie i środowisko wokół siebie. Jeśli czujesz, że pojawiają się u Ciebie wypisane przeze mnie powyżej objawy, z przyjemnością zapraszam na konsultację, na której z chęcią pomogę Ci dopasować odpowiedni jadłospis.

Monika Dziemidowicz,  dietetyk, dietoterapeuta TCM