Dieta w endometriozie (TCM)
W tym artykule nie będę poruszała kwestii diety w endometriozie z punktu widzenia zachodniego. Ponieważ jest dużo pozycji na ten temat i zapewne, Drogie Panie, naczytałyście się już wiele: prawdopodobnie, że powinna być dieta z dużą ilością surowych warzyw (mrożonych również), dieta z wyłączeniem glutenu bez nabiału, czerwonego mięsa, dieta przeciwzapalna etc.
Ja natomiast chcę zwrócić uwagę na coś innego i jednocześnie po raz kolejny pochylę się nad podkreśleniem indywidualnego podejścia do pacjenta/klienta dietetycznego. Wszak, w myśl Medycyny Chińskiej, nie leczy się choroby tylko pacjenta.
Czym jest Endometrioza?
Zapewne wszystkie osoby, które czytają ten artykuł dokładnie to wiedzą, niemniej jednak w skrócie napisze tylko kilka zdań dla przypomnienia, że endometrioza to choroba powodująca nadmierny rozrost błony śluzowej macicy tzw. endometrium. Rozprzestrzenianie się endometrium może sięgać poza granice macicy, na inne narządy lub też zrastanie się tych narządów. Co oczywiście powoduje ogromny dyskomfort, ból, krwawienia, niepłodność, a nawet nowotwory. Dolegliwość ta najczęściej dotyczy kobiet między 30-40 rokiem życia. Niektóre z chorych kobiet nie ma żadnych dolegliwości bólowych. Inne natomiast uskarżają się na bardzo bolesne miesiączki, bóle żołądka, bóle przy stosunku seksualnym a nawet przy oddawaniu moczu czy stolca. Objawy mogą całkowicie lub chwilowo ustąpić, gdy kobieta zajdzie w ciążę. Nie mniej jednak – jedno jest pewne- komfort życia kobiety z endometriozą nie jest przyjemny.
Z punktu widzenia Medycyny Chińskiej oczywiście trochę inaczej różnicuje się przypadki zachorowań. I tak samo jest z endrometriozą. Poniżej zamieszczam opis oparty na podstawie: „Tradycyjna Medycyna Chińska. Fundamenty praktyki klinicznej- diagnozowanie-leczenie-analiza przypadków”, Xi-Sheng-yan, Yue Li-feng, Qian Lin-chao:
Endometrioza w zależności od syndromów / rodzaju wzorca wg TCM
-
Niedobór Qi Nerek i zastój krwi
Objawy: ból podbrzusza przed menstruacją lub w trakcie miesiączki; osłabienie i bolesność lędźwi i kolan; nieregularny cykl miesiączkowy; obfite lub skąpe krwawienia; niepłodność; znużenie umysłowe; wyczerpanie; zawroty głowy; szumy uszne; szara cera; obniżone libido; obecność guzków/ guzów w jamie macicy; częste oddawanie moczu (w nocy); obraz języka: blady z białym nalotem.
Postępowanie terapeutyczne i dietetyczne: odżywić Nerki, wzmocnić Qi, poruszyć krew i rozproszyć zastój.
-
Niedobór Qi i zastój krwi
Objawy: ból podbrzusza w trakcie miesiączki, miesiączki o różnej obfitości z rzadką bladą krwią z obecnością skrzepów; uczucie rozpierania i ciążenia w okolicy odbytu; obecność guzków/ guzów w jamie macicy; niepłodność; znużenie umysłowe; brak sił, spłycony oddech, niechęć do mówienia; osłabiony apetyt, niestrawność, luźne stolce; obraz języka: blady, obrzmiały, z cienkim białym nalotem i zastojowymi plamami na czubku i brzegach języka.
Postępowanie terapeutyczne i dietetyczne: odżywić Qi, poruszyć krew i rozproszyć zastój.
-
Zastój krwi i zastój Qi
Objawy: ostry ból oraz odczucie rozpierania i ciążenia w podbrzuszu w trakcie miesiączki, nasilający się przy ucisku; odczucie rozpierania i ciążenia w okolicach sromu i odbytu z parciem na stolec; miesiączki o różnej intensywności, z ciemną krwią i skrzepami; obecność guzków/ guzów w jamie macicy; dodatkowo ucisk i rozpieranie w klatce piersiowej i piersiach; suchość w jamie ustnej; niepłodność; zaparcia; obraz języka: ciemnosiny z plamami zastojowymi, blady nalot.
Postępowanie terapeutyczne i dietetyczne: poruszyć krew i rozproszyć zastój, uśmierzyć ból.
-
Tężejące zimno i zastój krwi
Objawy: awersja do zimna; zimne kończyny; ból kolkowy pogarszający się pod wpływem zimna i ucisku, ustępujący pod wpływem ciepła; uczucie rozpierania i ciążenia w podbrzuszu przed lub w trakcie miesiączki; skąpa miesiączka z ciemnoczerwoną krwią; plamienia; brak płynności przepływu krwi; opóźniona miesiączka; niepłodność; luźne stolce; obraz języka: obrzmiały, bladosiny lub ciemnosiny z białym nalotem.
Postępowanie terapeutyczne i dietetyczne: ogrzać organizm, szczególnie okolice brzucha i narządów rodnych, rozproszyć zimno i zastój.
-
Gorąca wilgoć i zastój krwi
Objawy: odczucie pieczenia i ból w podbrzuszu przed miesiączką lub w trakcie, nasilający się pod wpływem ucisku i ciepła; menstruacja obfita, gęsta, ze skrzepami; nieustanne plamienia; obecność guzów lub guzków; upławy obfite, żółte, gęste, o nieprzyjemnym zapachu; gorączka, pragnienie; uczucie ciężkości; kłujący ból głowy, ciała i kończyn; trudność w oddawaniu moczu; niepełne wypróżnienia; obraz języka: sinoczerwony język z tłustym żółtym nalotem.
Postępowanie terapeutyczne i dietetyczne: usunąć gorącą wilgoć, rozproszyć zastój.
-
Śluz i zastój krwi
Objawy: ból przed miesiączką lub w trakcie, nasilający się pod wpływem ucisku; obecność guzów lub guzków; obfite, białe, gęste upławy; otyłość; zawroty głowy; uczucie ciężkości kończyn; ucisk w klatce piersiowej; osłabiony apetyt; niestrawność, mdłości, nadmiar śluzu; obraz języka: ciemnosiny z tłustym nalotem i plamami zastoinowymi na czubku i brzegach.
Postępowanie terapeutyczne i dietetyczne: rozproszyć zastój, rozproszyć śluz i nagromadzenia.
Jak widać z powyższego zestawianie każdy z syndromów połączony jest zastojem krwi. Wiadomo również, że jak zastój to ból. Zatem w pierwszej kolejności trzeba zadziałać dietetycznie (i terapeutycznie również) na zastoje. Pokarmy odpowiednie na zastój krwi to szczególnie: ocet winny, jabłkowy, czerwone winogrona, kurkuma, gałka muszkatołowa, imbir, rozmaryn, bazylia, czosnek, słodki ryż, fasola adzuki, grzyby shitake, mung, herbata z pąków róży oraz mój ulubiony ocet z płatków róży damasceńskiej, korzeń szałwii czerwonokorzeniowej, kwiat krokosza barwierskiego, nasiona brzoskwini zwyczajnej, herbata z liści malin (może być z dodatkiem cynamonu, albo imbiru).
Natomiast w przypadku zastoju Qi (2. Syndrom – niedobór Qi i zastój krwi) warto do diety dodać: śliwki, rzodkiewkę, seler, brązowe wodorosty, czarny sezam, krewetki królewskie, kolendra, chili, majeranek, kalarepa, por, rzodkiew, skórki cytrusów, bazylia, liść laurowy, kmin rzymski, chrzan. Jednak musimy być ostrożni, ponieważ w przypadku niedoboru Qi, nie możemy zbyt mocno rozpraszać energii, bo osłabiona osoba może poczuć się gorzej, wręcz może mieć wrażenie rozbicia, większego zmęczenia. Osoby zainteresowane odsyłam do innych moich artykułów (np. Dieta na wątrobę i jej emocje: https://ekodietetyk.pl/dieta-na-watrobe-i-jej-emocje-wg-medycyny-chinskiej/ ) lub też wiele innych, gdzie możecie doczytać na temat niedoboru Qi. Oczywiście proszę zachować umiar i ostrożność z pokarmami poruszającymi krew i Qi. „Człowiek zachodu” potrafi działać zbyt mocno „zero-jedynkowo” i często nadużywa nawet zdrowych i leczniczych pokarmów, w celu szybszego uzdrowienia siebie. Niemniej jednak takie postępowanie, może nie przyspieszyć, a jedynie pogorszyć stan zdrowia. Zatem małe ilości jadane często lepiej zadziałają niż w dużych dawkach wszystkie na raz.
W przypadku pierwszego syndromu – niedobór Qi nerek i zastój krwi– warto zastosować zalecenia na zastój krwi jak wyżej oraz zastosować zalecenia opisane w artykule Dieta na Nerki i ich emocje: https://ekodietetyk.pl/dieta-na-nerki-i-ich-emocje-zalecenia-wg-medycyny-chinskiej/ .
W 4 syndromie – tężejące zimno i zastój – nie ulega wątpliwości, że dieta musi być bardzo ogrzewająca. Prócz pokarmów powyżej, w diecie zaleca się smak ostry, pokarmy ciepłe, pieczone i gotowane, długo gotowane rosoły, zupy mocy, rozgrzewające gatunki mięs, koper włoski jako warzywo i jako napar z owoców, zupy z dyni, z marchwi, pieczone warzywa korzeniowe, owsianki z cynamonem, kardamonem kurkumą i gotowanymi warzywami lub owocami. Z ziół sprawdzi się – bylica pospolita, kora cynamonu, suszony imbir, anyż gwiaździsty, goździki, skórka z mandarynki, korzeń arcydzięgla chińskiego, herbata z liści malin i cynamonu. Natomiast w diecie nie powinno być żadnych wychładzających pokarmów – surowych owoców i warzyw, tym bardziej z mrożonek (ja wiem, że są tam przeciwutleniacze, ale w tym wypadku nadrzędnym procesem jest ogrzanie ciała) , nabiału takiego jak kefiry, jogurty, twarożki oraz sałat i wodorostów. W przypadku tężejącego zimna – dieta też nie może być również ani tłusta ani ciężkostrawna. Osłabiony, wychłodzony organizm działa na bardzo zwolnionym metabolizmie, a pokarmy te– łącznie ze strączkami, mogą być zbyt obciążające.
W syndromie 5 – gorąca wilgoć i zastój krwi – należy zastosować trochę inny sposób postępowania dietetycznego. Tutaj z ręką na sercu można polecić dietę polecaną przez zachodnich dietetyków – czyli dużo warzyw, dużo przeciwutleniaczy, dieta przeciwzapalna, bez mięsa czerwonego czy każdego innego (o gorącej wilgoci możecie poczytać w innych moich artykułach.) Nie ma wątpliwości, że gorąca wilgoć jest „pożywką” dla wszelkiego rodzaju stanów zapalnych. Oczywiście, w diecie tej, trzeba pamiętać o pokarmach poruszających zastój krwi. Ważne też jest, aby dieta nie była zbyt wychładzająca pomimo aspektu gorąca/ gorącej wilgoci – dlatego, że syndrom ten jest połączony z zastojem krwi i wilgocią. Zatem trzeba mieć na uwadze, że zimno jest zaciskające, blokujące i spowalniające. Poza tym gorąco należy do aspektu Yang natomiast wilgoć- do Yin, stąd, ogólnie, w tym wypadku trudno jest uporać się z tym syndromem, szczególnie na własną rękę. Prawdopodobnie będzie tendencja do powrotów do stanów zapalnych albo tez leczenie i dieta będzie trwało długo.
Ostatni syndrom – śluz i zastój krwi – większość osób wie, że nabiał jest śluzotwórczy. W istocie jest, niemniej jednak większość pokarmów zwierzęcych jedzonych w nadmiarze również może zbudować patologiczny śluz, łącznie z jajkami, szczególnie smażonymi. Oprócz tego w przypadku śluzu należałoby zrezygnować na jakiś czas z produktów takich jak:
- cukier oraz słodycze, pod każdą postacią,
- pszenicy i produktów pszennych/ mącznych (u niektórych osób pszenica durum nie będzie działała śluzotwórczo – a zatem kasza bulgur, kuskus, makarony z pszenicy durum prawdopodobnie będą mogły w diecie pozostać),
- produktów mlecznych i mlekopochodnych, szczególnie z mleka krowiego,
- orzeszków ziemnych,
- wieprzowiny, szczególnie smażonej,
- majonezu, śmietany, kremów, bitej śmietany,
- nadmiaru pokarmów smażonych,
- jedzenia późno w nocy – bardzo ważny czynnik.
W przypadku obecności śluzu wskazane do jedzenia są min. produkty takie jak: dynia, pieczarki, jak też i inne grzyby, warzywa strączkowe, cytrusy – owoc (zimne ale rozrzedzają śluz) oraz skórka z cytrusów, szczególnie z mandarynki – świetne remedium na śluz. Doskonałe są też: małże, miód surowy w małych ilościach, sałata i seler (na gorący śluz), rzodkiew i rzepa, napar z natki gorczycy, wodorosty (na gorący śluz), papaja, ocet (jabłkowy, winny), pokarmy zielone: algi i trawy zbożowe.
Emocje w endometriozie
Stan emocjonalny pacjentki, oczywiście będzie różny w zależności od tego jakiego syndromu doświadcza. Jedno jest pewne – u każdej jest zastój/ zastój krwi. Dlatego zaineresowane osoby odsyłam do artykułu o emocjach wątroby (Dieta na Wątrobę i jej emocje) oraz https://ekodietetyk.pl/dieta-a-emocje-jeszcze-raz-o-watrobie/
I to, po krótce, tyle.
Monika Dziemidowicz – dietetyk, dietoterapeuta TCM
Literatura: „Tradycyjna Medycyna Chińska. Fundamenty praktyki klinicznej- diagnozowanie-leczenie-analiza przypadków”, Xi-Sheng-yan, Yue Li-feng, Qian Lin-chao
Czytaj podobne: