Dieta na cukrzycę typu 2

Dieta na cukrzycę typu 2

Z roku na rok odsetek osób chorujących na cukrzycę typu 2 się zwiększa. Rok rocznie przybywa 2,5% cukrzycowych pacjentów. Szacuje się , że w niedługim czasie 1 osoba na 10 Polaków będzie cierpieć na tę groźną, śmiertelną chorobę. Niestety w Polsce choroba ta ma tak słodką i niewinną nazwę, że większość chorujących nie traktuje jej poważnie. A trzeba wiedzieć, że jest to choroba metaboliczna dotykająca wielu narządów. Charakteryzuje się oczywiście hiperglikemią (czyli wysokim poziomem cukru we krwi), wynikającą z defektu wydzielania lub też działania insuliny, jednak w konsekwencji nie tylko wysoki poziom cukru we krwi w tej chorobie jest problemem.
Co zatem warto wdrożyć do swojej diecie i stylu życia, aby choroba ta miała łagodniejszy przebieg?

Ważnych jest kilka kwestii, min.:

1. Zmniejszenie masy ciała –  jeżeli pacjent schudnie min.  5% w porównaniu z masą wyjściową, niewątpliwe poprawi to poziom cukru we krwi. Redukcję masy ciała można osiągnąć stosując diety odchudzające o obniżonej kaloryczności, jednak nie zaleca się jednak długotrwałego stosowania diet o znacznie obniżonej ilości węglowodanów ani też diet bez węglowodanów. Chorym na cukrzycę nie zaleca się również stosowania wszelkiego rodzaju głodówek.
2. Wysiłek fizyczny jest integralną częścią postępowania w leczeniu cukrzycy typu 2. Aktywność fizyczna wpływa bardzo korzystnie na kontrolę poziomu cukru we krwi. Poza tym sprzyja redukcji masy ciała, poprawie nastroju, przeciwdziała stanom depresyjnym, poprawia krążenie krwi i limfy, co z kolei zmniejsza obrzęki, tak często obecne u osób chorujących na tę chorobę.
3. Stosowanie diet roślinnych – z badań przeprowadzonych w ostatnich latach przez University Hospital w Oslo wynika, że  diety roślinne znacząco wpływają na obniżanie poziomu cukru we krwi. Co więcej, długotrwałe stosowanie tych diet (zarówno wegetariańskiej jak i wegańskiej), prowadziło do zahamowania rozwoju tej choroby. Dodatkowo u większości pacjentów będących na dietach roślinnych zaobserwowano spadek masy ciała, poprawę profilu lipidowego (obniżenie poziomu cholesterolu, trójglicerydów), obniżenie ciśnienia tętniczego oraz zmniejszenie stężenia insuliny. Z badań tych oczywiste jest także, że nie tylko nadmiar węglowodanów/ cukrów prostych, działa negatywnie w przypadku cukrzycy typu 2, ale także nadmiar białka zwierzęcego.

Dieta na cukrzycę typu 2 to najczęściej:

• Dieta z niskim indeksem glikemicznym – indeks glikemiczny  (IG) jest to średni procentowy wzrost stężenia glukozy we krwi, po spożyciu produktu zawierającego 50g przyswajalnych węglowodanów, przez określoną, reprezentatywną grupę ludzi. Wzrost stężenia glukozy we krwi po spożyciu 50g glukozy przyjęto jako podstawę skali 100%.

Wysokość indeksu glikemicznego zależy od:
– stopnia oczyszczenia ziaren zbóż,
– rodzaju błonnika pokarmowego,
– rodzaju skrobi,
– zawartości białka, tłuszczu, kwasów organicznych i niektórych substancji antyodżywczych,
– stopnia przetworzenia oraz rodzaju obróbki termicznej żywności,
– dojrzałości warzyw i owoców.

• Dieta oparta na niskim Ładunku Glikemicznym (ŁG) jest bardziej precyzyjna niż oparta na IG. W diecie tej brane jest pod uwagę indeks glikemiczny danego produktu oraz zawartość węglowodanów w spożywanej porcji. Czyli może okazać się, że produkt z pozoru z wysokim indeksem glikemicznym zawiera mało węglanów w porcji, wówczas jego ładunek jest niski i nie powoduje wzrostu glikemii, albo też odwrotnie zjedzenie dużej ilości produktu zawierającego niski indeks glikemiczny spowoduje spory wzrost glikemii po posiłkowej (ze względu na dużą ilość węglowodanów w porcji).

W praktyce liczenie ładunku glikemicznego okazuje się bardzo skomplikowanym procesem dla pacjentów chorujących na cukrzycę, co powoduje, że dieta oparta na niskim ładunku glikemicznym dla nich trudniejsza do stosowania i niechętnie jej się podejmują.

• Dieta z liczeniem wymienników węglowodanowych (WW) – starsza sprawdzona ale skuteczna metoda, oczywiście pod warunkiem właściwego jej stosowania. W systemie liczenia WW obliczono, jakie ilości poszczególne produkty zawierają 10 g węglowodanów oraz umieszczono je w tabelach, aby chorzy mogli sami dowolnie wymieniać produkty w danych posiłkach, trzymając się tym samym stałych porcji wymienników węglowodanowych.

Zalecenia dietetyczne dla cukrzyków

Aktualnie brakuje danych naukowych na ustalenie jednej optymalnej  ilości węglowodanów dla osób chorych na cukrzycę typu 2. Ilość ich powinna być ustalana indywidualnie pomiędzy 40-60% składników pokarmowych w diecie na dobę.
Natomiast ograniczenia powinny dotyczyć spożywania węglowodanów prostych oraz dwucukrów, a tym samym nie zaleca się:

1. 1. stosowania wyizolowanej fruktozy jako zamiennika cukru,
   2. stosowania cukrów dodanych tj: cukier biały i brązowy, syrop kukurydziany, syrop fruktozowy, melasa, syrop glukozowo – fruktozowy, syrop klonowy, dekstroza,
   3. spożywania owoców powyżej 1-2 sztuk dziennie (200g/ dzień),
   4. zamieniania owoców sokami owocowymi, nawet tymi świeżo wyciskanymi.

W diecie cukrzyka powinny być stosowane węglowodany z niskim indeksie glikemicznym. Do tych produktów należą: pełnoziarniste pieczywo, pełnoziarniste makarony, makarony z soczewicy, makarony z fasoli, ryż brązowy, ryż basmati, pełnoziarnista kasza kuskus, komosa ryżowa, warzywa strączkowe, pełnoziarniste kasze.

Na rynku dużo jest zamienników cukru prostego – wszelkiego rodzaju słodziki sztuczne (np. aspartam)  i naturalne (np. ksylitol, erytrytol). Jednak w diecie cukrzyka nie chodzi o szukanie zamienników cukru a zmianę nawyków żywieniowych tak, aby nie trzeba było tych zamienników stosować.

Kolejną ważną kwestią dietetyczną jest zastosowanie w diecie błonnika pokarmowego. Ilość jego powinna wynosić 25-40g/dzień. Zwiększenie ilości błonnika można uzyskać poprzez włączenie do diety co najmniej 2 porcji pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz 3 porcji warzyw bogatych w błonnik. W przypadku braku możliwości podaży zalecanej ilości błonnika pokarmowego należy rozważyć wprowadzenie suplementów błonnika, w postaci frakcji rozpuszczalnych w wodzie.

Dieta osoby chorej na cukrzycę powinna obfitować w duże ilości warzyw, o ile jest taka możliwość surowych, lub poddawanych krótkiej obróbce termicznej. Z najnowszych danych, jak też z opracowanej przez Instytut Żywienia i Żywności  piramidy żywieniowej wynika, że powinno ich być w diecie ok. 0,5kg dziennie, co oznacza, że praktycznie warzywa powinny być w każdym posiłku. Szczególnie warto zwrócić uwagę na warzywa strączkowe  (fasola, soczewica, ciecierzyca), które to zawierają sterole i stanole. Spożywane ich w większych ilościach w diecie (2-3g/dzień) zmniejszają stężenie cholesterolu całkowitego i LDL. Warto je jadać, chociaż 2-3 razy w tygodniu, ponieważ dodatkowo mają niski indeks glikemiczny, regulują poziom cukru we krwi oraz są dobrym zamiennikiem białka zwierzęcego.

Białko (roślinne i zwierzęce) ogółem w diecie cukrzyka, podobnie jak w populacji ogólnej, powinno wynosić 15-20 % składników pokarmowych, tj. około 1-1,5 g na 1 kg masy ciała/ na dzień. U chorych na cukrzycę typu 2 z nadwagą lub otyłością udział ten powinien być większy i wynosić 20-30% białka. Jednak jeżeli chorym towarzyszy przewlekła choroba nerek  wówczas udział ten nie może być wyższy niż 0,8 – 1g/ na 1kg masy ciała.

Jeżeli natomiast chodzi o tłuszcze  w diecie cukrzyka rekomendowane są tłuszcze roślinne (z wyjątkiem tłuszczu kokosowego i palmowego), obfitujące w przeciwzapalne kwasy omega 3 i omega 9 (olej lniany, oliwa z oliwek, olej rzepakowy) oraz olej z wiesiołka zawierający  przeciwzapalne kwasy tłuszczowe GLA. Oleje te powinny być dodawane do potraw na surowo. W diecie osoby chorej na cukrzycę, szczególnie będącej w procesie redukcji masy ciała, nie zaleca się potraw smażonych, zwłaszcza wszelkiego rodzaju mięs w panierce.

Warto także pamiętać o wzmocnieniu flory bakteryjnej. Stwierdzono, że zarówno u osób cierpiących na otyłość, jak i osób chorujących na cukrzycę typu 2 zmieniony jest skład mikrobiomu jelitowego. Dlatego też w diecie tych osób powinno się stosować wszelkiego rodzaju kiszonki (najlepiej z obniżoną zawartością soli) oraz produkty fermentowane, a jeżeli nie jest to możliwe to warto dietę wzbogacić o suplementacja probiotykami, co znacząco poprawi glikemię.
Sól w diecie cukrzyka pochodząca ze wszystkich źródeł nie powinna przekraczać 5g na dobę. Jednak u osób z nadciśnieniem tętniczym zaleca się zmniejszyć ją do 3g/ dobę.  Alkohol u osób chorujących na cukrzycę jest nie wskazany. Alkohol hamuje uwalnianie  glukozy z wątroby i w związku z tym, spożycie jego może sprzyjać niedocukrzeniu, szczególnie kiedy jest pity bez przekąsek.

Jeżeli natomiast chodzi o suplementację u osób chorych na cukrzycę, nie stwierdza się niedoborów witamin i mikroelementów.  Wyjątek stanowi witamina D3 (niedobory w populacji ogólnej) oraz witamina B12 u pacjentów długo leczonych metforminą, u których został potwierdzony jej niedobór.
W diecie możemy też wykorzystać kilka ziół, które świetnie radzą sobie z wyrównaniem poziomu cukru we krwi, a są to min.: liść morwy białej, ziele rutwicy, owocnia fasoli, kozieradka pospolita, łuska gryki.

Z punktu widzenia medycyny chińskiej na regulację poziomu cukru we krwi dobrze oddziałują pokarmy gorzkie, a więc: żyto, amarantus, komosa ryżowa, gryka, cykoria, gorzki melon, szparagi, brokuły, sałata rzymska, endywia, jednak temu tematowi poświęcę osobny artykuł (Zaburzenia poziomu cukru we krwi wg TCM).

Monika Dziemidowicz,  dietetyk kliniczny, dietoterapeuta TCM

Literatura: „Zasady żywienie osób z cukrzyca i chorobami towarzyszącymi” (Wydawnictwo PZWL 2020), Zakład Dietetyki Klinicznej Wydział Nauk o Zdrowiu WUM pod redakcją naukową dr Anny Jeznach-Steinhagen.

Miło powitać Ciebie na mojej stronie.

Cieszę się, że masz podobne zainteresowania do mnie.

Jeżeli podobał Ci się mój artykuł i chciałbyś ich czytać więcej, postaw mi wirtualną kawę,

Bardzo dziękuję